Çocuklarımızın gelecekte kendi ayakları üzerinde duran, finansal okuryazarlığa sahip bireyler olmalarını istiyorsak erken yaşlardan itibaren paranın doğru kullanımını öğretmeye başlamalıyız. Çocuklarımız aldıkları harçlıkları sevdikleri şeyleri almak için kullanıyorlar. Ancak alınan harçlıklar, özellikle küçük yaş grubunda, hemen alındığı gün suyunu çekiyorsa maalesef bu durum onlara gelecekleri için doğru para kullanımı alışkanlığı kazandırmıyor. Peki çocuklarımıza paranın doğru kullanımı alışkanlığını nasıl kazandırabiliriz?
Yetişkinler için paranın doğru kullanımı; kazandığından daha fazla harcamamak, tasarruf yapabilmek, ödemelerin son tarihini geciktirmemek, riski yönetebilmek, toplam varlığını artırabilmek, yatırım yapmak ve ihtiyacı olanlara yardım edebilmek anlamına geliyor. Öyleyse çocuklarımıza da küçük yaştan itibaren bu kavramları öğretmeye başlamalıyız. Ancak sadece öğretmek yeterli değil. Öğrenilen bilginin davranışa dönüşmesi esas konu.
Başlangıç noktamız çocuklara Para Kavramını öğretmek olmalı. Bu konuda çocuklarınıza nasıl yardımcı olabileceğinizi Çocuklar İçin Finansal Okuryazarlık 1 – Okul Öncesi Çocuklara Para Kavramını Nasıl Öğretebiliriz? Blog yazımızdan okuyabilirsiniz. Para Kavramını öğrettikten sonraki adım ise elimizdeki paradan fazlasını harcamamayı, tasarruf yapmayı ve paylaşmayı öğretmek olmalı.
Paranızdan fazlasını harcamamak:
Para biriktirmeye başlamadan önce çocuklarımıza ellerindeki para ile idare etmeyi öğretmek para yönetimini anlamalarında yardımcı olacaktır. Okul çağına gelen tüm çocuklara harçlık verilmesi bu nedenle önemli. Öncelikle harçlığı çocuklara verilen ekstra bir para olarak görmemek gerekiyor. Çocuklarımıza harçlık vermediğimizde onlar için zaten biz harcama yapıyoruz. Bir gün oyuncak istiyorlar, bir gün sakız istiyorlar. Az ya da çok ama tüm aileler kendi bütçesine göre bu harcamayı zaten yapıyor. Bu nedenle tek tek almak yerine bütçenize ve çocuğunuzun yaşına göre uygun bulduğunuz bir harçlığı vermeye başlayın. Harçlık verdikten sonra almak istediği şeyleri bu harçlığı ile kendisinin almasını sağlayın. Harçlığını idare ettiremezse ek harçlık vermeyin. Bunun yerine almak istediği ek şeyleri erteleyip bir sonraki hafta alabileceğini söyleyin. Bir süre sonra gerçekten harçlığı ile idare etmeyi öğrenmeye başladığını göreceksiniz.
İstek mi İhtiyaç mı?:
Çocuklarımıza harçlıklarını yönetmeyi öğretirken kazandırmamız gereken bir alışkanlık da istek ile ihtiyaç arasındaki fark. Yaşları büyüdükçe çocuklarımıza verdiğimiz harçlık miktarı da artacak. Yaşlarına paralel olarak sadece oyuncak, bakkal harcamaları değil, okul ve okul dışı harcamaları, kıyafet harcamaları, telefon faturası ödemesi gibi tüm harcamalarını kendi harçlıkları ile yapmaya başlamaları ve buna uygun harçlık almaları iyi bir finansal okuryazarlık geliştirmeleri için önemli. Bu aşamaya geldiklerinde de tüm harçlıklarını e-oyuna yatırıp faturasını ödemeyi atlamaması kritik. Bunun için de çocuklarımızı erken yaşlardan itibaren, doğru para yönetimi alışkanlığı kazanana kadar, yönlendirmemiz gerekecek. Çocuklarınızı “bu almak istediğin şeye ihtiyacın var mı, yoksa sadece istiyor musun” diye sormak iyi bir yönlendirme olacaktır. Önceliği ihtiyaçlara verme ve kalanını isteklere ayırmayı öğrenmek onları geleceğe hazırlamak için önemli. Ancak tabii ki sadece ihtiyaçlar için harcamaya da yönlendirmeyin. İstekleri için de harcamak onların gelişimi için önemli. İsteklerini de almasına izin verin. Ancak gerçekten isteyip istemediğine emin olmak için “hemen karar verme, bir de diğer alternatiflere bak, hala istiyorsan alabilirsin” şeklinde yönlendirebilirsiniz.
Tasarruf yapmak:
Yaşı ilerledikçe çocuğunuz daha yüksek tutarlı nesneler de almak isteyecek, harçlık tutarları artacak. Bu noktada onu tasarrufa yöneltin. Tasarruf harcamalarımızdan sonra kalan tutarı kenara atılarak yapılmaz. Tasarruf yapmak için önce aldığı harçlığın bir kısmını biriktirmek için kenara atmaya yönlendirin. Sonra kalan tutarı günlük harcamaları için kullandırtın. Bu şekilde para biriktirmeye başlayabilirler. İdeali harçlığın %10’unu tasarruf için biriktirmektir.
Paylaşmak:
Diğer bir önemli konu da çocuklarımıza paylaşmayı öğretmek. Yardıma ihtiyacı olanlara yardım etmek, sokak hayvanlarını beslemek, sevdiği birine hediye almak vb sebeplerle harçlıklarının bir kısmını da paylaşmak için ayırmaya teşvik edin. Bunun için de yine ideali harçlığın %10’unu ayırmaktır.
Örnek olmak:
Çocuklarımız bizlerin davranışlarını taklit ederek öğreniler. İyisini de kötüsünü de ailelerinden kopyalayarak kendi davranışlarına dönüştürürler. Bu nedenle onlara örnek olmak anne-babaların en büyük sorumluluğu. Çocuklarınızın yapmasını istemediğiniz hiçbir davranışı lütfen yapmayın. Para harcama alışkanlıklarınızla da çocuklarınıza örnek olun. Onlara kısıtlı bir para ile idare etmeyi öğretmeye çalışırken siz hesapsız şekilde harcarsanız çocuğunuz da aynı şekilde davranacaktır.
Harçlık ödeme gününü geçirmeyin. Kardeşleri varsa yaşına göre kimin ne kadar harçlık alacağını belirleyin, adil olun. Tanımadığı kişilerden harçlık, para, hediye almamasını mutlaka öğretin. Harçlığını kaybederse hemen yenisini vermeyin. Vermeniz gerekiyorsa da bir sonraki harçlığından düşerek bir miktar verin. Bazen de öğrenmek için biraz üzülmeleri gerekir.
Dilerseniz tüm bu alışkanlıkları çocuğunuza Manibux uygulaması ve kartı vererek kazandırabilirsiniz. Çocuklarınız 8 yaşından itibaren ön ödemeli Manibux kart alabilir, telefon sahibi olacak yaşa gelmelerinden itibaren Manibux uygulaması kullanmaya başlayabilirler. Manibux ile sadece kartlarında yüklü para kadar harcayabilirler. Kartlarını kaybederlerse kartlarını bloke edebilir, yeni kart alabilirsiniz. Aileler anlık olarak nerede ne kadar harcadıklarını takip edebilir. Yabancılar karta para gönderemez. Visa geçen tüm POS cihazlarında ve internette ailelerinin kontrolünde güvenli harcama yapabilir, para biriktirebilirler.
Finansal okuryazarlık en yalın haliyle temel finans kavramlarını ve hesaplamalarını bilmek, bütçe yapabilmek, bütçeyi doğru yönetebilmek anlamına geliyor. Çocuklarımızın gelecekte finans yönetiminde başarılı bireyler olabilmeleri için onlara 3 yaşından itibaren finansal okuryazarlık kazandırmaya başlamamız önemli. Her konuda olduğu gibi çocuklara finansal okuryazarlık eğitimi verilmesi konusunda da ilk iş ailelere düşüyor. Eğitime başlamanın en iyi yolu ise okul öncesinde çocuklara “para” kavramını öğretmek.
Günümüzde aileler çocuklarına param bitti dediğinde genelde alınan cevaplar; neden, ama kartın var, duvardan çeksene, makineden istesen gibi cevaplar oluyor. Eğer sizin çocuğunuz da benzer bir cevap veriyorsa merak etmeyin. Bu Normal 😊 Nedeni çocukların okul öncesi yaşlarda soyut kavramları anlama yetilerinin gelişmemiş olması. Kart ile yapılan bir harcama, ATM’den çekilen bir para onlar için soyut kalıyor. Paranın nereden geldiğini anlayamıyorlar. Bu nedenle para kavramını onlara mümkün olduğunca somutlaştırmamız gerekiyor. Şimdi sizinle adım adım çocuğunuza para kavramını nasıl öğretebileceğinizin ipuçlarını paylaşacağız.
1. Adım: Paranın Ne İşe Yaradığını Gösterin
Bunun en iyi yollarından biri çocuğunuz ile mahalle bakkalına gitmektir. Bu hafta sonu çocuğunuz ile birlikte mahalle bakkalınıza uğrayın. Ama bu sefer ziyaretinizi biraz eğitime dönüştürün. İçeri girdiğinizde ürünlerin raflarında yazan etiketleri gösterin ve ona okuyun. Çocuğunuzu bakkala istediği bir ürünün fiyatını sorması için teşvik edin. Kendi sorup kendi fiyatını öğrensin. Çocuğunuzla birlikte bakkal ile sohbet edin. Bakkaldan ürünü almak için neden para ödemesi gerektiğini anlatın. Bakkaldan kendisinin bu ürünleri dükkanına nasıl getirdiğini öğrenin. Onun üreticiden ürünü para karşılığında aldığını anlatın. Üreten kişilerin de bu ürünleri yaparken yine para harcadıklarını, o ürünleri üretmek için çok sayıda insanın çalıştığını söyleyin.
2. Adım: Paranın Limitli Olduğunu Gösterin
Bakkaldan alışveriş yaparken paranın limitli olduğunu gösterin. Yanınıza belirli bir tutarda nakit para alın ve almak istediğiniz şeyler için yeterli paranız olmadığında alamayacağınızı fiziki olarak gösterin. Bu para kavramının somutlaşması için yardımcı olacaktır. İleride yeterli paranız olmadığını söylemeniz gereken durumlar olduğunda, bu anınızı hatırlatarak para kavramını somutlaştırmasına yardımcı olabilirsiniz.
3. Adım: Birlikte Banka Ziyareti Yapın
Bunun için çocuğunuzla birlikte bankaya gidebilir, internet şubeye giriş yapabilir, ATM’den birlikte para çekebilirsiniz. Hesapta duran para kavramı çocuklar için soyuttur. Bunu somutlaştırmak için paranın nereden geldiğini göstermeye çalışın. Örneğin hesaplarınızdan birine 50 TL yatırın. İnternet şubeye girip hesapta 50 TL bakiye olduğunu gösterin. Sonra birlikte ATM’den 50 TL’yi çekin. İşlem sonunda hesap bakiyesini tekrar kontrol edin ve artık sıfır olduğunu, bu nedenle para çekemediğinizi gösterin.
4. Adım: Paranın Kazanılması Gerektiğini Gösterin
Çocuğunuza nasıl para kazandığınızı anlatın. Ona basit, anlayabileceği bir dilde para kazanmak için ne iş yaptığınızı anlatın. Ofiste çalışıyorsanız çocuğunuzu ofisinize götürebilirsiniz. Evden çalışıyorsanız nasıl bir iş yaptığınızı gösterebilirsiniz. Yaptığınız işin sonunda her ay maaş aldığınızı veya yaptığınız satışlardan para kazandığınızı anlatın.
5. Adım: Çocuğunuza düzenli harçlık verin
Çocuklara harçlık vermek ve ihtiyaçlarını bu harçlık ile karşılamalarını desteklemek çocukların bilişsel, duygusal ve sosyal gelişiminde önemli rol oynuyor. Çocuğunuza 6 yaşından itibaren harçlık vermeye başlayabilirsiniz. Haftalık ya da aylık gibi toplu harçlıklar iyi para idaresini gerektirdiğinden günlük ya da haftada 2-3 gün düşük miktarda harçlık vererek başlayabilirsiniz. Parasını kısa süreli idare etmeyi öğrendikçe ilerleyen yıllarda sırayla haftalık ve aylık harçlık vermeye geçebilirsiniz.
6. Adım: Manibux harçlık kartı ve uygulaması
Harçlık vermeye başladığınız çocuğunuza Manibux harçlık kartı verebilirsiniz. Manibux ön ödemeli bir karttır. İçine yüklediğiniz kadar parayı harcamaya izin verir. Kartında ne kadar para olduğunu Manibux dijital uygulamasına girerek gösterebilirsiniz. Sizin nasıl hesabınız ve kartınız varsa çocuğunuza da aynı şekilde kendi yaşına uygun bir kartı olduğunu gösterebilir, parasını ve kartını nasıl kullanabileceğini erken yaştan uygulamalı olarak öğrenmesine yardımcı olabilirsiniz.
Okul öncesi çocuklarınıza para kavramını nasıl öğretebileceğinize yönelik paylaştığımız yöntemlerin sizin için de faydalı olacağını umarız. Çocuklar için finansal okuryazarlık serimizin gelecek bölümünde bir diğer önemli konu olan Paranın Doğru Kullanımı konusuna değineceğiz. Haftaya görüşmek üzere… 😊
Manibux’ı kurarken kendimize bir hedef koymuştuk. Hedefimiz çocuklarımızın ve ailelerin hayatlarını kolaylaştırırken aynı zamanda onlara finansal okuryazarlık eğitimi de vermek. Eğitimci kökenli bir şirket olarak günümüzün dalgalı ekonomisinde ayakta kalmanın en doğru yönteminin bu konuda bilgi sahibi olmaktan geçtiğine inanıyoruz. finansal okuryazarlığa sahip gençler ilerde benzer koşullarda yaşanacak krizlere hazırlıklı olabilecekler ve bu gibi ortamlarda nasıl davranmaları gerektiğini de bilecekler.
Peki nedir bu “finansal okuryazarlık”?
Finansal okuryazarlık, bireylerin gelirlerini, birikim ve yatırımlarını akıllıca değerlendirme ve bütçelerini doğru yönetebilme yetkinliğidir. Bir harcamayı yapıp yapmama kararını doğru verebilme ve tasarruf edebilme bilincidir.
Tanımdan anlaşılabileceği gibi Manibux’ın hedefi de çocuklarımıza harçlık verirken bunu aynı zamanda bir eğitim aracına da dönüştürmek. Bu sayede çocuklara düzenli harçlık verirken aynı zamanda onları yönlendirebilir, hedefler koyabilir, biriktirme veya harcama alışkanlıkları kazanmalarını sağlayabilirsiniz. Yakın zamanda hayata geçireceğimiz sosyal sorumluluk projeleri sayesinde de çocukların yardımlaşmayı da öğrenmesine katkı sağlamak en büyük hedefimiz.
Çocuklara finansal okuryazarlık öğretmek için 7 önemli ders
Aileler çocukları ile para konuşmayı çok sevmezler. Ancak para kavramını öğretilmeye başlayacak en önemli yer ailenin kendisidir. Aşağıdaki adımlarla siz de çocuğunuzla finansal okuryazarlık konusunda ilk adımları atabilirsiniz.
1. İstek ve ihtiyaç arasındaki fark
Özellikle okul öncesi çocuklar detaylı finansal kavramları anlamayabilirler ancak istek ve ihtiyaç kavramları daha kolay anlatılabilir. Ailelerin paralarını öncelikle yiyecek, ilaç, ev gibi ihtiyaçlara harcadıklarını, sonrasında da oyuncak, tatil gibi isteklerin de ihtiyaçlar sonrasında kalan paranın bir kısmı ile alınabileceğini ve kalanın da acil durumlar için biriktirilmesi gerektiğini anlatmak gerekiyor.
2. Para sınırsız değildir
Çocukların bilmesi gereken en önemli kavram paranın sınırsız olmadığı ve en zenginlerin bile bir gün parasının bitebileceği. Bu aynı zamanda şu anlama geliyor, bir ürün aldığımız zaman harcadığımız parayla artık başka bir ürün almamız mümkün değil. Bize basit gibi gözükse de çocuklar için bu öğrenilmesi gereken bir bilgi.
Çocuklara bu konuda eğitim verebilecek en iyi ortam marketler. Bir market alışverişi sırasında çocuğunuza iki benzer ürün arasında seçim yapmasını sağlayarak eldeki parayla sadece birinin alınabileceğini öğretebilirsiniz.
3. Hatalı harcamalar bazen eğiticidir
Aileler çocuklarının harcamalarında hata yapmamaları için kontrollü davranmayı tercih ediyorlar. Ancak bazen bu yaşlarda bazı hatalar yapmalarına ve doğum gününde veya bayramda gelen harçlığını kontrolsüzce harcamasına göz yummak ilerde çok daha büyük hatalar yapmalarının da önüne geçecektir.
Bırakın biraz yanlış harcamalar yapsın ve sonra gerçek ihtiyacını almaya parası kalmasın. Tabi burada ailelere düşen en önemli sorumluluk hataları telafi etmek için destek olmaktan kaçınmak. Bu durumda eğitimin başarılı olması mümkün olmayacaktır.
4. Biriktirerek almayı öğrenme
Çocukların finansal okuryazarlık sürecinde öğrenmesi gereken en önemli başlıklardan biri, bir ürün almak için beklemesinin ve para biriktirmesinin gerektiği. Aileler özellikle anlık alımlar yerine hedefler koyarak ve harçlığın bir kısmını bu ürünü almak için biriktirmesini sağlayarak bu eğitime katkı sağlayabilirler.
Bir oyuncak, oyun veya kitap mı almak istiyor, anne veya baba, harçlığına ilave bir miktar verebilir ve almak istediği ürün için onu biriktirmesi gerektiğini anlatabilir.
5. Kredi nasıl çalışır?
Yukarıdaki kavramlar oturduktan sonra geçilecek bir sonraki aşama kredi kavramını anlatmak olmalıdır. Çocukların, kredinin başka birisinden borç almak olduğunu ve bunun da bir maliyeti olacağını anlaması gerekiyor.
Ailelere düşen çocuklarına kredinin ve kredi kartının korkunç bir şey olduğunu değil, tam tersine gereklilik halinde kullanılabilecek faydalı bir ürün olduğunu anlatmaları gerekiyor. Ancak bunu anlatırken de kredinin bedavadan gelen bir para olmadığını ve bunun bir maliyeti olacağını da doğru anlatmak ilerde hata yapmalarının önüne geçecektir.
6. Para zamanla nasıl büyür?
Gerçek hayatta paramızı bankaya yatırırız ve faiz geliri alarak paramızın artmasını sağlarız. Bireysel emeklilik için para biriktiririz ve bu para çeşitli araçlar sayesinde artar ve ilerde rahat bir hayat sürmemizi sağlar.
Çocukların da bu kavramları anlayabilmesi için para biriktirme hedefleri koymalısınız ve belli bir miktar para biriktirirse, üzerine bir miktar da ay sonunda sizin ekleyeceğinizi paylaşarak onları motive edebilir. Aynı zamanda biriktirince parasının arttığını da görmesi ilerde yatırım yapmanın faydalarını anlamasına yardımcı olacaktır.
7. Gerçek dünyada para
Çocuklar için dünyadaki bütün para 1000 TL olabilir çünkü onlar için gerçek hayatta maaşlar ne kadar, bir araba kaça alınıyor, ev kirası ne kadar belli değil. Bu nedenle anne ve babalara düşen bir görev de zaman zaman bazı önemli ihtiyaç veya satın almaların miktarlarını çocuklarla paylaşmaları. Bu sayede neyin pahalı, neyin ucuz olduğunu bir süre sonra anlamaları kolaylaşacaktır.
Özet olarak ailelerin genelde ihmal ettiği bir kavramdır para. Oysaki okuma yazma, matematik, tuvalet eğitimi gibi vazgeçilmez bir eğitimdir finansal okuryazarlık.
