Çocuklarda finansal okuryazarlık eğitimi, ilk olarak ailede başlar. Anne babalar, hayata dair her konuda olduğu gibi para yönetimi konusunda da çocuklara sorumluluk ve finansal bilinç kazandırmakta rehberlik eder. Çocukların para yönetimi becerilerini deneyimleyerek öğrenmelerinin en güzel yolu ise 6 yaşından itibaren onlara düzenli olarak harçlık vermektir. Zira çocuklar için “düzenli harçlık”, adeta eğitici bir araç niteliğindedir. Yaşına uygun olarak günlük, haftalık ve aylık verilen düzenli harçlık, çocuğa katacağı değer ve alışkanlıklar sonucunda onların paralarını dolayısıyla hayatlarını en doğru bir şekilde yönetmesine olanak sağlayacaktır.
İşte finansal okuryazarlık kapsamında düzenli harçlık verilmesinin çocuklarda kazandırdığı değer ve alışkanlıklar…
1- Parayı tanır ve idaresini öğretir.
Finansal okuryazarlığın ilk aşaması parayı tanımak ve öğrenmektir. Çocukların parayla tanışması ve onu kullanmayı öğrenmesi harçlıkları sayesinde olur. Harçlıkları bir nevi onların ilk maaşları gibidir. Nasıl ebeveynler hayatlarını idare etmek için maaşlarını düzenli olarak alıyorlarsa çocuklar da aldıkları düzenli harçlık sayesinde parayı tanıyarak idare etmesini öğrenir. Günlük, haftalık veya aylık olarak aldığı düzenli harçlıklarla hangi zaman diliminde ne kadar harcayacağını bildiğinden alım gücünün farkında olur ve bu bağlamda sınırlarını oluşturur; kendisine ait olan parayı idare etme becerisini kazanır.
2- Paranın biten bir şey olduğunu ve değerini anlar.
Çocuklar, genellikle paranın bitebilecek bir şey olduğunu düşünmez. Özellikle paranın duvardan gelen (ATM) sonsuz bir şey olduğu fikri hâkimdir. Diğer taraftan paranın tükenebilecek bir meta olduğu bilen anne babalar içinse emek karşılığında elde edilen para, bir o kadar değerlidir. Aile içerisinde birbiriyle çelişen iki anlayış, ancak düzenli harçlık bir çözüme ulaştırılabilir. Ebeveynlerin günlük, haftalık ya da aylık olarak belirlediği harçlıklar sayesinde çocuklar da paranın bitebilecek bir şey olduğunu kavrar. Biten ve tükenen her şey gibi para yani harçlıkları da onlar için hayatlarında değerli bir şeye dönüşür.
3- İhtiyaç ve istek arasındaki farkı öğrenir.
Çocuk, harçlığın istekleri için harcanmak üzere verilen değil öncelikle günlük temel ihtiyaçlarını gidermesi için verilen bir para olduğunu bilmedir. Düzenli harçlık ile sınırlarına göre hareket eden çocuklar, zamanla ihtiyaç olarak bildiği şeylerin tamamının ihtiyaç olmadığını öğrenir. İhtiyacın “olmazsa olmaz”, isteğin ise “olmasa da olur” olduğunu kavrar. İhtiyaç ile istek arasındaki en temel farkın ne olduğunu öğrenen çocuklar, öncelikle zorunlu olan ihtiyaçlarını daha sonra da isteklerini karşılaması gerektiğini ya da duruma göre erteleyebileceğini bilir. Böylelikle hem kendi bütçesine hem de aile bütçesine katkıda bulunur.
4- Bütçesini yönetmesini öğretir.
Çocuklar, düzenli aldıkları harçlıklarla gider ve ihtiyaç listesi hazırlamasını öğrenir. Harçlık miktarı ile harcamak istedikleri arasında bir denge oluşturacak bir bütçe yapabilir. Böylece bütçesi dâhilinde istek ve ihtiyaçlarını önem sırasına koymayı, duruma göre ertelemesini, haftalık veya aylık plan yapmayı, indirimleri takip etmeyi, tasarruf ederek birikim yapmayı, birikimlerini değerlendirmeyi öğrenir. Bütçesini yönetebilen çocuk, hem aile ekonomisine katkıda bulunur hem de ileride kendi kazancını doğru bir şekilde değerlendirir.
5- Harçlığını doğru bir şekilde değerlendirir.
Çocuklara harçlıklarını hangi ihtiyaç ve istekleri için ne şekilde kullanacaklarını öğretmek önemli bir aşamadır. Ne zaman, ne kadar harçlık alacağını bilen çocuklar, harçlığının bir kısmıyla ihtiyaçlarını bir kısmıyla ise isteklerini karşılaması gerektiğini bilir. Kendi parasına sahip olmanın nasıl bir şey olduğu anlayan çocuklar, harçlığını kendisi için en doğru bir şekilde değerlendirmeye çalışır. Çünkü kendi paralarını kullanarak belirli bir zaman dilimdeki harcama limitleri gerçekçi ve somut bir hale dönüşür. İstek ve ihtiyaçlarının fiyatlarının ne kadar olduğunu, aralarındaki önem derecesini, çeşitli alternatifler çerçevesinde değerlendirerek doğru bir şekilde harcama yapma alışkanlığı kazanır. Harçlığını bir anda bitirmez ya da tek bir istek ve ihtiyacı için harcamaz.
6- Sorumluluk duygusunu geliştirir.
Düzenli harçlığın en önemli amaçlarından biri de çocuğun küçük yaşlardan itibaren para idaresi konusunda sorumluluk almasıdır. İstediği şeyi istediği zaman kavuşmaya alışan çocuklar için yaş aldıkça zahmetsiz, emeksiz para kazanmayı beklemesi kaçınılmaz bir durumdur. Yetişkinlikte çözümü daha da zor olan bu anlayışın oluşmaması için, onların üzülmelerine fırsat verip bu durumla başa çıkmalarını sağlamak gerekir. Günü ve miktarı belirli olmayan harçlıklar, çocukların doğru bir şekilde harcama yapmalarını ya da belirledikleri hedefe ulaşmaları için birikim yapmalarını zorlaştırır. Oysa düzenli harçlıklar sayesinde ailesinin alacağı bir ihtiyacına birikimleriyle katkı sağlayacağını bilen çocukta “hak etme” kavramı oluşurken hayatına dair “başa çıkma” ve buna bağlı olarak “sorumluluk” alışkanlığı kazanır.
7- Tasarruf yapmasını sağlar.
Tasarruflu olmak genç yaşlarda kazanılan bir değerdir. Anne babalar çocuklarına düzenli harçlık vererek onların bütçe yapmasına imkân sağlar. Bütçesinde dâhilinde istekleri ve ihtiyaçları arasındaki ayrımı yapılabilen çocuklar, sağlıklı harcama alışkanlığı kazanır ve tasarruf etmeye başlayabilir. Gereksiz harcamalardan kaçınır, hangi harcamalarından daha fazla tasarruf yapabileceğini listeler. Bu kapsamda ertelemiş olduğu harcamaların tasarruf olduğunun farkına varır.
8- Hedefleri için para biriktirmesi gerektiği bilinci kazandırır.
Düzensiz verilen harçlıklar çocuğun birikim yapmasını zorlaştırır. İhtiyacı veya isteği doğrultusunda kendine bir hedef belirleyen çocuk, israftan kaçınarak yaptığı tasarruflar birikim yapmasına olanak sağlar. Böylece almayı çok arzu ettiği herhangi bir şey için harçlıklarını biriktirmesi gerektiğini gelecekte de hedefine ulaşma adına sabrın gerekliliğini çok erken yaşta öğrenir.
9- Karar verme becerisini geliştirir.
Düzenli harçlık, çocuklarda çok yönlü düşünme, neden-sonuç ilişkisi kurabilme ve karar verme becerisini geliştirir. Harçlığını nerelerde harcayacağı konusunda birçok alternatifi olan çocuk bu sayede seçim yapmayı da öğrenir. Günlük, haftalık, ya da aylık aldıkları harçlıklarını nasıl harcaması gerektiği, isteklerini erteleyebilme, ihtiyaçlarını sıralayabilme, tasarruf, birikim, bütçe gibi finansal konularda kendi kararlarını menfaati doğrultusunda belirler.
10- Özgüven kazandırır.
Ailenin bir ferdi olduğu için verilen harçlıklar sayesinde çocuklar, kendini daha değerli hisseder ve bir birey olduğunun farkındalığını yaşar. Miktarı ne olursa olsun veya hangi periyodik şekilde verirse verilsin düzenli harçlık, çocuğun kendisini sorumluluk alabilen ve bağımsız bir birey gibi hissetmesini sağlar. Parayı yönetebildiğini, tasarruf ve birikim yapabildiğini gören çocuk, özgüven kazanır. Şimdiden kararlarına, tercihlerine, kendine güvenen çocuklar, gelecekte ise toplumun özgüvenli yetişkinleri olur.